PARALLEL UNIVERSUM ZONDER VERBALE OF VISUELE EXPRESSIE

Fransien van der Putt | Theaterkrant | 7 oktober 2019

https://www.theaterkrant.nl/recensie/unmute/slagwerk-den-haag-neverlike/

Gezien op 3 oktober 2019, Nederlandse Dansdagen, Ainsi, Maastricht

Een raar soort jaren ’70 gevoel spreekt uit het openingsbeeld van Unmute: iets met moderne kunst, strakke vormgeving en ‘alles wordt anders en beter’. IJzeren, deels roestige platen in verschillende maten hangen boven een vloer van crème-kleurig, kamerbreed, hoogpolig tapijt. Daaruit steken wat rechthoekige vormen. De lege sokkels of zitbankjes doen samen met de hangende platen denken aan een wat wollig uitgevallen expozaal of een al te zorgvuldig ingericht binnenhuis voor beter gesitueerde.

Een licht rondzingen van de audio mengt zich met geroffel op de platen. Met aanzwellende en leeglopende ritmische structuren bouwt componist Yannis Kyriakides vanuit de techniek met accumulerende resonaties een mooie surround-scape, maar verkruimelt die ook tot gruis. Terwijl de componist op die manier oerruis (of de wind uit het paradijs) de zaal binnenhaalt, breken de perfomers in. Al gesticulerend voegen ze geluid toe of modificeren het reeds aanwezige. Als menselijk handelen, dat tot het meest elementaire is teruggebracht.

Unmute, een samenwerking van choreograaf Keren Levi en componist Yannis Kyriakides, uitgebracht met Slagwerk Den Haag, ging tijdens de Nederlandse Dansdagen in première. Haaks op de conventies van het dramatische of burgerlijke theater, maakt de voorstelling mooi duidelijk wat een toekomst als cyborg voor consequenties zou kunnen hebben op het gebied van expressie en gebaar.

Over pakweg honderd jaar zullen reeds de helft van de heden gebezigde talen zijn uitgestorven, zo meldt de voorstelling op zeker moment. Mensentaal raakt overbodig door de elektronische overdracht van wat wij nu nog sprekend en lezend, zingend en schrijvend, dansend en spelend aan informatie, argumentatie en gevoel met elkaar delen.

Deze staat is door Levi heel mooi vertaald naar een bewegingslogica, waarbij het luisterende oor en de innerlijke gedachte leidend zijn, niet de verbale of visuele expressie die we gewoon zijn in te zetten. Alle benodigde data worden immers automatisch gelezen door de ragfijne cybernetica, waarmee wij in de komende decennia behept zullen raken. Wat doet de terugkoppeling via onze zintuigen en ons eigen expressieve vermogen er nog toe, als we onze preferenties fijntjes hebben ingesteld en op ieder moment volgens die preferenties bediend worden met wat ons wezen nodig heeft of begeert?

Van drummers op trillend staal worden de performers (de dansers Eva Susova, Charlie Laban Trier en Matthew Day en de slagwerkers Fedor Teunisse en Marianna Soroka) steeds meer menselijke theremins of avatars, die onmiskenbaar met hun omgeving en elkaar in contact staan, maar weinig expressiefs voortbrengen.

Aanvankelijk vraagt de techniek waarmee de performers het geluid in de ruimte bepalen nog enige aandacht, maar uiteindelijk blijft het een voor het menselijk oog onnavolgbare uitwisseling van signalen, articulaties en modificaties, waarbij iedereen min of meer gestabiliseerd wervelend voortgaat, bewegend om de eigen as.

Het in kaart brengen van posities en velden – de trillingen en hun gekromde relaties in het geluid hebben uiteraard een parallel in de algoritmische structuur en exponentiële groei van dataverwerking en datanetwerken – voltrekt zich in alle vanzelfsprekendheid. Zo nu en dan vormt zich een groot koor vanuit de materie van het geluid. De performers zijn ondertussen niet langer individuele bespelers, maar onderdeel van een groot instrumenteel lichaam, dat hen evenzeer bespeelt. Het is niet abstract, noch sociaal, maar gewoon gecontroleerd en stabiel. Wat doe je dan nog in die expozaal, of die chique vormgegeven lounge als huiskamer?

Van expo en bungalow, slingert de voorstelling via het laboratorium uiteindelijk het archief binnen. Expressie als een hobby, performing the archive voor op de zaterdagavond, wanneer als een nieuw soort ‘exotica’ de laatste Engelse of Chinese liedjes kunnen worden opgediept, als Egyptische hiërogliefen die om re-enactment vragen.

In de ontroerende finale geen dystopische vergezichten, zoals bij SOMETHING (out of nothing) van Kris Verdonck of de zeven doodzonden in You ParaDiso van Emio Greco en Pieter Scholte. Het klassieke binnenhuis van het burgerlijk theater wordt, net als in de jaren ’70, opnieuw een koel landschap, maar nu met een werkelijk perfect, algoritmisch afgestemd, menselijk handelen. Van het oude mechanische schrikbeeld is niets over. De argonauten hebben het eindelijk gewoon goed, de programma’s werken.

Het is alsof Levi en Kyriakides met Unmute op zoek zijn gegaan naar een parallel universum – wat je ooit een andere planeet zou noemen – onleesbaar voor ons nog op fysieke intentie en uiterlijke expressie gebaseerde brein. Hier onstaat een heel nieuw terrein, dat om andere expressieve verhoudingen vraagt. Unmute geeft daar nog geen zicht op. Daarvoor lijkt de schok van het verlies van de klassieke expressie nog te groot.

PARALLEL UNIVERSE WITHOUT VERBAL OR VISUAL EXPRESSION

Fransien van der Putt | Theaterkrant | 7 oktober 2019

A strange kind of '70s feeling emerges from Unmute's opening image: something with modern art, austere design and 'everything becomes different and better'. Iron, partly rusty sheets in various sizes hang above a floor of cream-colored, broadloom, high pile carpet. Some rectangular shapes stick out of it. The empty pedestals or benches together with the hanging slabs are reminiscent of a somewhat woolly exhibition hall or an all too carefully decorated interior for a better location.

A slight ringing of the audio mixes with the roll on the plates. With swelling and emptying rhythmic structures, composer Yannis Kyriakides uses the technique of accumulating resonances to build a beautiful surroundscape, but also crumbles it into grit. While the composer brings primal noise (or the wind from paradise) into the hall in this way, the perfomers break in. While gesticulating, they add sound or modify what is already there. As human actions, reduced to the most elementary.

Unmute, a collaboration of choreographer Keren Levi and composer Yannis Kyriakides, released with Slagwerk Den Haag, premiered during the Nederlandse Dansdagen (Dutch Dance Days). At right angles to the conventions of dramatic or bourgeois theater, the performance makes it beautifully clear what a future as a cyborg could have in terms of expression and gesture.

In about a hundred years' time, half of the languages used today will already be extinct, according to the performance. Human language will become superfluous because of the electronic transmission of what we still speak and read, singing and writing, dancing and playing with information, argumentation and feeling.

This state has been beautifully translated by Levi into a movement logic, in which the listening ear and the inner thought are leading, not the verbal or visual expression that we are used to. After all, all the necessary data are automatically read by the very fine cybernetics with which we will be afflicted in the coming decades. What does the feedback via our senses and our own expressive capacity still matter, when we have finely tuned our preferences and at any moment are served according to those preferences with what our being needs or desires?

From drummers on vibrating steel, the performers (the dancers Eva Susova, Charlie Laban Trier and Matthew Day and the percussionists Fedor Teunisse and Marianna Soroka) become more and more human theremins or avatars, who are unmistakably in touch with their surroundings and each other, but produce little expressive.

Initially the technique with which the performers determine the sound in space still requires some attention, but in the end it remains an inimitable exchange of signals, articulations and modifications for the human eye, in which everyone more or less stabilized swirls, moving on their own axis.

The mapping of positions and fields - the vibrations and their curved relations in the sound obviously have a parallel in the algorithmic structure and exponential growth of data processing and data networks - takes place in all its naturalness. Every now and then a large chorus is formed from the matter of sound. Meanwhile, the performers are no longer individual players, but part of a large instrumental body that plays them equally. It is neither abstract nor social, but simply controlled and stable. So what are you still doing in that exhibition hall, or that chicly designed lounge as a living room?

From expo and bungalow, the performance eventually winds its way into the archive via the laboratory. Expression as a hobby, performing the archive for the Saturday night, when, as a new kind of 'exotica', the last English or Chinese songs can be explored, as Egyptian hieroglyphs asking for re-enactment.

In the moving finale no dystopian views, like in SOMETHING (out of nothing) by Kris Verdonck or the seven deadly sins in You ParaDiso by Emio Greco and Pieter Scholte. The classical interior of the bourgeois theater, just like in the 70's, again becomes a cool landscape, but now with a truly perfect, algorithmically tuned, human action. Nothing is left of the old mechanical spectre. The argonauts have finally got it right, the programs work.

It is as if Levi and Kyriakides with Unmute have gone in search of a parallel universe - what you would once call another planet - illegible to us still based on physical intention and outer expression. Here a whole new terrain is emerging, which calls for different expressive proportions. Unmute does not yet give any insight into this. The shock of the loss of classical expression still seems too great for that.